Индия жана Борбордук Азиянын беш өлкөсү аймактык коопсуздук кызматташтыгын тереңдетүү, трансулуттук коркунучтарды жоюу жана Ооганстан менен өнөктөштүктө байланышты жана экономикалык өнүгүүнү илгерилетүү боюнча өз милдеттенмелерин ырасташты.
Кыргызстандын борбору Бишкекте өткөн Индиянын жана Борбордук Азиянын Коопсуздук кеңешинин катчыларынын/Улуттук коопсуздук кеңешинин катчыларынын үчүнчү жолугушуусунда консенсуска жетишилди. Казакстан, Кыргызстан жана Өзбекстандын Коопсуздук кеңешинин катчылары катышкан жогорку деңгээлдеги жыйынга Нью-Делинин атынан Индиянын улуттук коопсуздук боюнча кеңешчиси Ажит Довал катышса, Тажикстандын атынан катчынын орун басары катышты.
Оз ара талкуулар аймактык тынчтыкка жана өнүгүүгө коркунуч туудурган терроризм, радикалдашуу, экстремизм жана баңги аткезчилиги сыяктуу жалпы чакырыктарды чечүү үчүн кызматташтыкты чыңдоого багытталды. Расмий өкүлдөр Ооганстандагы коопсуздуктун жана стабилдүүлүктүн маанилүү ролун баса белгилеп, ал өлкөдөгү кырдаал бүтүндөй аймакка түздөн-түз таасирин тийгизерин моюнга алышты.
Расмий билдирүүгө ылайык, катышуучулар Ооганстан менен коопсуздук коркунучтарын жоюу үчүн гана эмес, узак мөөнөттүү тынчтык жана туруктуулукка жетишүү үчүн маанилүү деп мүнөздөгөн байланыштарды, сооданы жана экономикалык өнүгүүнү өнүктүрүү үчүн да тыгыз кызматташууну макулдашышты. Талкуулар ооган-пакистан чек арасындагы чыңалуунун жана регионалдык коопсуздукка тынчсыздануунун кайра күчөшүнүн фонунда өттү.
Индия-Борбор Азия коопсуздук диалогунун алкагында кызматташтыктын чөйрөсүн кеңейтүү боюнча NSA чечими маанилүү кадам болду. Салттуу коопсуздук тармактарынан тышкары, алар санариптик байланыш, инфраструктураны өнүктүрүү, жасалма интеллект, жаңы технологиялар жана космостук кызматташуу боюнча кызматташуу мүмкүнчүлүктөрүн изилдөөгө макулдашышты.
Бул чечим коопсуздуктун эртеңки чакырыктары технологиялык жана экономикалык аспектилер менен тыгыз байланышкандыгын, инновацияларды жана биргелешкен стратегияны талап кылган жалпы түшүнүктөрдү чагылдырат. Өлкөлөр ошондой эле соода потенциалын ачуу жана стратегиялык туруктуулукту бекемдөө үчүн Индия менен Борбордук Азиянын ортосундагы физикалык жана санариптик байланышты чыңдоого артыкчылык беришти.
Жолугушуунун жүрүшүндө Довал Казакстан, Кыргызстан жана Өзбекстандан келген кесиптештери менен бир катар эки тараптуу сүйлөшүүлөрдү өткөрдү. Жолугушуулардын жүрүшүндө учурдагы коргонуу жана коопсуздук кызматташтыгы, ошондой эле чалгындоо маалыматын бөлүшүүнү кеңейтүү жана потенциалды жогорулатуу жолдору талкууланды.
Довал Кыргызстандын президенти Садыр Жапаровго да кайрылып, жыйынга катышкан Коопсуздук кеңешинин катчылары менен бирдикте Индиянын аймактык тынчтыкка жана өнөктөштүккө болгон умтулуусун дагы бир жолу ырастады. Кыргыз президенти Индиянын Борбордук Азиядагы иштерге активдүү катышуусун жогору баалап, саясий, экономикалык жана коргонуу чөйрөлөрүндө кызматташуунун тереңдеп баратканын кубаттады.
Довалды Кыргызстандын Коопсуздук кеңешинин катчысынын биринчи орун басары Сатыбалдиев Мелис кабыл алып, расмий жолугушууларды өткөрүүгө эшик ачты. Андан кийин коопсуздук жана коргонуу тармагындагы байланыштарды чыңдоо боюнча кеңири эки тараптуу сүйлөшүү жүргүзүү үчүн генерал-лейтенант, Кыргызстандын Коопсуздук кеңешинин катчысы Бактыбек Бекболотов менен жолукту. Эки тарап тең координацияланган аймактык аракеттерди талап кылган жалпы чакырыктар болгон терроризмге, радикалдашууга жана баңги аткезчилигине каршы күрөштө кызматташууну кеңейтүүнү макулдашышты .
Улуттук коопсуздук катчыларынын деңгээлиндеги формат 2022-жылдын 27-январында өткөн Индия-Борбор Азия биринчи саммитинен келип чыккан, анда лидерлер Улуттук коопсуздук боюнча кеңешчилери менен Коопсуздук кеңешинин катчыларынын ортосундагы үзгүлтүксүз консультацияларды институтташтыруу чечимине келишкен. Мындай форматтагы биринчи жолугушуу 2022-жылдын 6-декабрында Нью-Делиде, экинчиси 2023-жылдын 23-октябрында Казакстандын Астана шаарында өткөн.
Быйылкы Бишкектеги жолугушуу Индия-Борбордук Азия тышкы иштер министрлеринин 2025-жылдын июнь айында Нью-Делиде өткөн төртүнчү диалогунан кийин болуп, Индиянын регион менен стратегиялык карым-катнаштарынын өсүп жаткан тереңдигин жана жыштыгын баса белгиледи.
Бишкек жолугушуусу Индиянын жана Борбордук Азия өлкөлөрүнүн туруктуу, коопсуз жана өз ара байланышкан Евразия чөлкөмүн куруу боюнча биргелешкен чечкиндүүлүгүн ырастады. Катышуучулар аймактык тынчтык терроризмге жана трансулуттук кылмыштуулукка каршы күрөштө бирдиктүү аракеттерден, ошондой эле байланыштарды жана экономикалык кызматташтыкты чыңдоодон көз каранды экенин моюнга алышты.
Санариптик жана технологиялык кызматташтыкты камтуу үчүн коопсуздуктун чегинен тышкары күн тартибин кеңейтүү менен Индия-Борбордук Азия NSA платформасы катуу жана жумшак коопсуздукту, экономикалык туруктуулукту жана технологиялык өнөктөштүктү бириктирген комплекстүү стратегиялык негизге айланууда.
Үчүнчү жолугушуу ийгиликтүү аяктагандан кийин эки тарап тең жамааттык коопсуздукту чыңдоого жана бүткүл региондо туруктуу өнүгүүгө көмөк көрсөтүүгө багытталган үзгүлтүксүз консультацияларды жана институттук кызматташтык механизмдерин улантуу ниетин ырасташты.
Эркинбек КАМАЛОВ.